Rozwód w Niemczech

Jeśli nie ma innego wyjścia, a przynajmniej roczny czas separacji nie poprawił sytuacji między małżonkami, można złożyć wniosek o rozwód.


Najlepiej, aby czynności w imieniu zainteresowanych wykonywał prawnik, szczególnie,  jeśli strony nie znają języka niemieckiego i lokalnych przepisów. Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód można przeprowadzić na terenie Niemiec, jeśli małżeństwo zostało zawarte lub zarejestrowane na terenie Unii Europejskiej i możliwe jest przedstawienie międzynarodowego aktu małżeństwa (w Polsce można pobrać taki akt w Urzędzie Stanu Cywilnego dla małżeństw zawartych lub umiejscowionych w Polsce).

Małżeństwa umiejscowione lub zarejestrowane na terenie Unii Europejskiej to takie, które zostały zawarte w inym kraju, poza granicami Unii, ale zostały zgłoszone w odpowiednim Urzędzie Stanu Cywilnego w jednym z krajów członkowskich Unii (dla Polek w Polsce).

W przeciwieństwie do separacji, rozwód wiąże się z dużymi kosztami. Według niemieckich przepisów wynosić one mogą nawet do trzykrotności wspólnego dochodu miesięcznego małżonków. Jeśli posiadane dochody są niskie lub rodzina korzysta z pomocy socjalnej, należy ubiegać się o dofinansowanie kosztów postępowania rozwodowego lub o całkowite z nich zwolnienie.


O możliwościach poinformuje prawnik zajmujący sie konkretną sprawą, na podstawie informacji o dochodach.


O rozwód można wnioskować najwcześniej trzy miesiące przed upływem rocznej separacji. Sąd, jeszcze przed wyznaczeniem sprawy rozwodowej, przeprowadza tak zwane wyrównanie składek rentowo -emerytalnych, tak, aby oboje z małżonków w momencie rozwodu posiadali taką samą wysokość tych składek. Ma to na celu uniknięcie ewentualnych niesprawiedliwości, jeśli na przykład kobieta pracowała mniej niż jej mąż lub wcale.

Wyjaśnienie sprawy składek rentowo-emerytalnych zajmuje sporo czasu i dlatego oczekiwanie na rozprawę rozwodową może wynosić od kilku do kilkunastu miesięcy. Aby przyspieszyć ten proces, można, razem z wnioskiem rozwodowym, złożyć odpowiednie dokumenty w tej sprawie, uzyskując je z instytucji zajmującej się tymi składkami. Z wyrównania składek emerytalnych zwolnione są osoby, których małżeństwo trwało poniżej 3 lat.

Sąd zajmuje się orzeczeniem rozwodu oraz uregulowaniem spraw rentowych. Kwestie opieki nad dziećmi oraz alimentów najlepiej uzgodnić u prawnika, również kwestie wspólnie zamieszkiwanego mieszkania. Często jednak zdarza się, że strony nie mogą w sposób pokojowy uzgodnić wyżej wymienionych kwestii, wtedy dochodzi do konfliktu, który niekiedy kończy się w sądzie.


Spory dotyczyć mogą również posiadanego majątku ruchomego, na przykład samochodu, mebli, sprzętu domowego, ale także prezentów podarowanych sobie w trakcie trwania małżeństwa oraz wspólnych zwierząt. Niekiedy jedna ze stron domaga się zwrotu wszystkich prezentów, które podarowała małżonce lub małżonkowi. Owszem, niektóre z nich podlegają takim roszczeniom, ale nie wszystkie i nie zawsze. To samo dotyczy wspólnego majątku oraz posiadanych zwierząt. Jeśli jedna strona chce zatrzymać psa czy kota, druga strona może domagać się regularnych kontaktów ze zwierzęciem, jeśli czuje się z nim mocno związana.


Kolejną, problematyczną sprawą jest tak zwane mieszkanie małżeńskie (Ehewohnung). Może być ono własnościowe lub wynajmowane. Często słyszy się, że osoba, która jest głównym lub jedynym najemcą nieruchomości (a mąż lub żona nie widnieje w kontrakcie, jest tylko zameldowana) twierdzi, że to on/ona pozostaje w mieszkaniu, a druga strona nie ma do niego prawa. Nierzadko dochodzi do gróźb i prób wyrzucenia z mieszkania drugiej strony, która, nie znając przepisów prawnych jest zastraszona i godzi się na tak niesprawiedliwe rozwiązanie.


Tymczasem nie ma znaczenia, kto jest głównym najemcą mieszkania i czy współmałżonka lub współmałżonek w ogóle są uwzględnieni w umowie najmu. O tym, kto opuszcza zamieszkiwane dotąd wspólnie mieszkanie, a kto w nim pozostaje, decyduje kilka czynników.

Są to na przykład możliwości utrzymania samodzielnie mieszkania, sytuacja socjalna, zdrowotna, ale przede wszystkim dobro dzieci. Dlatego też, jeśli małżeństwo ma dzieci, w przypadku konfliktu sąd będzie brał pod uwagę ich dobro, jako wartość nadrzędną. Aby zachowane zostało dobro dzieci, należy uchronić je w możliwie najskuteczniejszy sposób przed negatywnymi konsekwencjami rozwodu rodziców.


Do takich właśnie konsekwencji mogłaby należeć zmiana mieszkania, utrata swojego dotychczasowego pokoju, zmiana szkoły w związku z nowym adresem, itp. Pozostaje jeszcze kwestia odpowiedzialności finansowej za wspólnie zamieszkiwaną nieruchomość – trzeba pamiętać o jej uregulowaniu. Jeśli jest to możliwe i strony wyrażają taką wolę, najlepiej z wynajemcą mieszkania, a więc spółdzielnią lub osobą prywatną zmienić treść kontraktu tak, aby osoba pozostająca w mieszkaniu była jedynym najemcą. W przeciwnym razie, jeśli mieszkanie zostanie zadłużone, osoba, która wyprowadziła się z niego, będzie nadal współodpowiedzialna za powstałe długi. W przypadku, kiedy rozwodząca się para nie może dojść do porozumienia w sprawie zamieszkiwania/opuszczenia wspólnego lokum oraz formalności z tym związanych, prawnicy obu stron będą próbowali negocjować między stronami, a jeśli negocjacje nie przyniosą oczekiwanego efektu, sprawa musi być rozpatrzona przez sąd, osobno, nie podczas procesu rozwodowego.


Kolejna rzecz, na którą należy zwrócić uwagę przy rozwodzie, jest zmiana grupy podatkowej. Małżeństwa są zazwyczaj w grupie podatkowej 4, jeśli obie strony pracują, a ich zarobki są mniej więcej zbliżone, lub na kombinacji grup podatkowych 3/ 5 lub 5/3, jeśli jedna strona zarabia mniej lub nie zarabia wcale. Po rozwodzie obydwoje rozwiedzeni już, czyli byli współmałżonkowie, będą posiadali grupę podatkową 1, chyba, że wejdą w ponowne związki małżeńskie. Natomiast strona, która będzie sprawowała opiekę nad dziećmi, będzie posiadała grupę podatkową 2, dopóki pozostanie stanu wolnego. Ta grupa podatkowa jest znacznie korzystniejsza ze względu na mały podatek dochodowy.


Najważniejszą sprawą w trakcie każdego rozstania jest kwestia opieki nad dziećmi, alimentów i kontaktów z rodzicem, który nie będzie stroną wychowującą. Rzadko zdarza się, aby rodzice byli zgodni i chętni do porozumienia. Niestety, najczęściej dochodzi do sporów nie dających się rozwiązać nawet za pomocą prawników. Wtedy w negocjacje zaangażowany zostaje Jugendamt, który oferuje pomoc mediacyjną, doradztwo wychowawcze i wsparcie psychologiczne. Jeśli i to nie wystarczy, decyzję podejmie sąd rodzinny na podstawie przedstawionych zeznań i raportów fachowego personelu, a od pewnego wieku dzieci również one same mogą w kwestii opieki rodzicielskiej przedstawić swoją wolę.


W trakcie rozwodu zarówno dorośli jak i dzieci odczuwają ogromny stres, który bywa nie do opanowania w pojedynkę. W Berlinie istnieją poradnie polskojęzyczne, oferujące wsparcie, warsztaty i seminaria edukacyjne. Tam również można otrzymać kontakty do osób profesjonalnie zajmujących się pomocą rodzinom w sytuacjach kryzysowych.


Autorka: Monika Abdelaziz


Artykuł powstał w ramach projektu „Kinder erziehen in Deutschland – Was ist andersOrientierungshilfe für polnische Familien in Pankow”, który został sfinansowany w ramach funduszy Urzędu dzielnicowego Pankow.


Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.