Separacja (Trennung)

Co robić, gdy potrzebne jest prawne uregulowanie sytuacji w przypadku rozpadu/kryzysu małżeństwa? Kiedy małżonkowie, lub przynajmniej jedno z nich, zdecyduje o rozstaniu i chce prawnie uregulować swoją sytuację, pierwszym krokiem jest separacja.

Prawo niemieckie wymaga przynajmniej rocznej separacji, zanim możliwe stanie się przeprowadzenie rozwodu w sądzie. Małżeństwo zawarte w Polsce również można rozwiązać na terenie Niemiec, jeśli tu właśnie zamieszkuje dana rodzina.  Polski akt małżeństwa można przetłumaczyć u tłumacza przysięgłego na język niemiecki lub pobrać w Polsce, w Urzędzie Stanu Cywilnego akt wielojęzyczny.


Wniosek o rozwód można złożyć w sądzie najwcześniej trzy miesiące przed upływem roku separacji.


Warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika lub prawniczki, specjalizujących się w prawie rodzinnym.


W Berlinie można znaleźć również polskojęzyczne kancelarie prawnicze, ich lista znajduje się na przykład w gazecie Kontakty on-line lub w PDF

Porady prawnicze oraz przeprowadzenie rozwodu są płatne. Wysokość opłat ustala się na podstawie zarobków obojga małżonków, natomiast osoby korzystające z pomocy socjalnej nie ponoszą wyżej wymienionych kosztów.


Separację można ustalić ustnie lub spisać pomiędzy małżonkami we własnym zakresie. Lepiej jednak udać się w tym celu do kancelarii prawniczej. W przypadku, kiedy osiąga się dochody z pracy, wizyta taka jest płatna, a ceny wahają się między 50 a 250 euro.

Warto spytać o cenę w trakcie umawiania terminu, aby uniknąć nieprzyjemnego zaskoczenia. Cena sporządzenia dokumentu o separacji zależy również od jego treści oraz zakresu porady prawnej dotyczącej tej czynności. Osoby otrzymujące pomoc socjalną mogą ubiegać się w sądzie w swojej dzielnicy (Amtsgericht) o tak zwany Beratungsgutschein, uprawniający do bezpłatnej pomocy prawnej. Wtedy w kancelarii uiścić należy tylko symboliczną opłatę, najczęściej nie większą niż 15 euro. Aby otrzymać taki dokument z sądu, trzeba udać się tam z dowodem osobistym, meldunkiem oraz ostatnią decyzją z Jobcenter lub o innym świadczeniu socjalnym i przedstawić swoją sprawę.


Jeśli zainteresowana osoba nie posługuje się językiem niemieckim, trzeba przyjść z kimś, kto pomoże w przedstawieniu sprawy. Nie musi być to profesjonalny tłumacz czy tłumaczka, gdyż urzędnicy wydający tak zwany Beratungsgutschein do kancelarii prawniczej nie dopytują o szczegóły. Wystarczy powiedzieć, czego dotyczyć będzie porada prawna oraz mieć przy sobie wymienione wyżej dokumenty.


Jeśli separacja jest kwestią sporną, a współmałżonek się na nią nie godzi lub próbuje zniechęcić drugą stronę do tej czynności przekonując, że nie wyrazi zgody, nic nie stoi na przeszkodzie, aby ten dokument sporządzić we własnym zakresie.

Do kancelarii prawniczej może iść tylko jedna osoba, strona, która chce formalnie zgłosić separację. Prawnik lub prawniczka spisują oświadczenie tej osoby a informacje przez nią podane są uznawane za wiążące.


W dokumencie tym zawarte są informacje o tym, kto i kiedy stawił się w kancelarii i co oświadczył. Separację można zgłosić wstecz, określając według własnej oceny, od kiedy ona faktycznie ma miejsce. Aby prawnie zgłosić separację, nie trzeba osobno mieszkać. Wystarczy, że ustanie pożycie małżeńskie a małżonkowie nie funkcjonują już jako prawidłowa rodzina. Również jednorazowe współżycie seksualne nie przerywa separacji – może ono zostać uznane za próbę pojednania, tak samo jak wspólna kolacja czy rodzinny spacer. Na czas separacji ustala się alimenty na dzieci a czasem również na współmałżonka, ewentualnie wspólne utrzymywanie i troszczenie się o potomstwo. Sprawy te mogą być ustalone dobrowolnie między stronami, a w razie nieporozumień czy braku chęci, najczęściej ze strony mężczyzny, ustaleniem wysokości alimentów i kontrolowaniem ich wypłat zajmie się Jugendamt.


Szczegóły dotyczące wysokości alimentów powinny być podane przez prawnika w czasie spisywania separacji. Jeśli strona zobowiązana do płacenia alimentów osiąga dochody, alimenty są zazwyczaj wyższe, niż te wypłacane przez Jugendamt w razie niemożliwości ściągnięcia ich od danej osoby.


W dokumencie potwierdzającym separację najczęściej znajduje się informacja o miejscu zamieszkania obu stron i formie sprawowania opieki nad dziećmi, o ile uda się ustalić już na początku te sprawy. Jeśli pojawiają się problemy, wówczas warto prowadzić negocjacje za pośrednictwem prawnika. Jeśli głównym lub jednym z powodów zgłoszenia separacji jest przemoc, podstawą jest zadbanie o bezpieczeństwo ofiar, którymi najczęściej są kobiety i dzieci. Jeszcze przed rozwodem warto zapewnić sobie spokój, w miarę możliwości nie mieszkając ze sprawcą. Nawet, jeśli to on jest głównym najemcą a nawet właścicielem mieszkania, nie oznacza wcale, że ma prawo w nim pozostać, skazując ofiary przemocy na bezdomność.


W kryzysowych i nagłych sytuacjach, kiedy trzeba uciekać, można skorzystać z miejsca w domach dla kobiet z zastrzeżonym adresem. Jednak interwencja policji w mieszkaniu skutkuje również, na wniosek ofiary, wydaleniem sprawcy z domu i zakazem zbliżania na 14 dni. W każdym przypadku doświadczenia przemocy w jakiejkolwiek formie, również tej psychicznej, można zwrócić się do poradni dla kobiet. Na terenie Berlina porady takie znaleźć można również w języku polskim. Pomoc tego typu jest bardzo cenna, ponieważ pomaga skoordynować działania urzędowe, prawnicze i inne formalności, które ciężko kontrolować samemu, szczególnie w stresującej sytuacji.


W czasie separacji można zmienić również grupę podatkową, co jest korzystne, gdy kobieta pracuje i sprawuje opiekę nad dziećmi. Wówczas, jako samotna matka, będzie znajdować się w 2 klasie podatkowej, co oznacza o wiele mniejszy podatek od wynagrodzenia niż w klasie 4 (najczęściej klasę 4 posiadają oboje pracujący małżonkowie). W sprawie zmiany grupy podatkowej warto zasięgnąć porady w biurze księgowym lub bezpośrednio w Urzędzie Skarbowym (Finanzamt).


Doświadczona kancelaria prawnicza, specjalizująca się w prawie rodzinnym jest najlepszym miejscem do otrzymania rzetelnych informacji. Każda sytuacja jest inna i zależy od wielu czynników, takich, jak na przykład finanse, warunki mieszkaniowe, relacje obu rodziców z dziećmi oraz to, czy w rodzinie dochodziło do przemocy. Dlatego też nie należy sugerować się opiniami i poradami z niesprawdzonych źródeł, które często zniechęcają tylko do podjęcia stanowczych kroków.


Polskojęzyczne poradnie w Berlinie często posiadają w swojej ofercie bezpłatne porady prawne, które mogą być dobrym wstępem do podjęcia oficjalnych kroków w sprawie separacji.


LINK: kliknij

Autorka: Monika Abdelaziz


Artykuł powstał w ramach projektu „Kinder erziehen in Deutschland – Was ist andersOrientierungshilfe für polnische Familien in Pankow”, który został sfinansowany w ramach funduszy Urzędu dzielnicowego Pankow.


Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.