Prawa dzieci, rodzicielskie

Prawa dziecka w Niemczech

20 listopada 1989 roku podpisana została Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka i od tego dnia prawo to jest znane i szeroko stosowane w Niemczech. Bazuje ono na czterech podstawowych punktach: prawie do równego traktowania, prawie do życia i rozwoju osobistego oraz na stawianiu dobra dziecka na pierwszym miejscu, a także na jego prawie do aktywnego udziału w życiu i posiadaniu/ wyrażaniu własnego zdania. Dokument ten jest niezwykle ważny, ponieważ stanowi podstawę ochrony dzieci i egzekwowania ich praw.

Dzieciństwo to najważniejszy okres w życiu, pełen intensywnych przeżyć i doświadczeń, które zapisują się w naszej pamięci i stanowią podstawę do budowania całego dorosłego życia. Czas ten decyduje o tym, jak będzie rozwijał się później człowiek i z jakim ładunkiem emocjonalnym wkroczy w dorosłe życie. Powinno ono zapewniać najmłodszym możliwie najlepszą ochronę zdrowia, dach nad głową, wychowanie bez przemocy oraz możliwość współdecydowania. Dzieciństwo kształtuje postawę wobec innych ale przede wszystkim wobec siebie-może zapewnić dorastającemu młodemu człowiekowi wiarę we własne możliwości, wysoką samoocenę i siłę, lub wręcz przeciwnie, może napiętnować na całe życie.

W 1992,trzy lata po podpisaniu, Niemcy ratyfikowały Międzynarodową Konwencję Praw Dziecka. Jednak, mimo tak długiego czasu, prawa dziecka do tej pory nie zostały wpisane do prawa podstawowego (Grundgesetz), czyli konstytucji.

Liczne organizacje na rzecz praw dzieci prowadzą kampanie informacyjne i akcje mające na celu jak najszybsze wprowadzenie zapisów zawartych w Konwencji do prawa podstawowego. Jest to niezwykle ważne, ponieważ, mimo wielostronnych starań i wysiłków, w dalszym ciągu liczne są przypadki zaniedbań czy przemocy wobec najmłodszych. Powodem tego są niedociągnięcia w przepisach i niewydolność instytucji.

Dzieci i młodzież nie mogą reprezentować własnych interesów i walczyć bezpośrednio o swoje prawa, dlatego niezbędne jest zapewnienie im tego przez państwo. Po wprowadzeniu odpowiednich zapisów do konstytucji, państwo oraz rodzice będą zobowiązani do szczegółowego poznania oraz przestrzegania wszelkich zasad stawiających dobro dziecka na pierwszym miejscu.

Takie zmiany wskazałyby jeszcze wyraźniej obowiązki państwa oraz rodziców wobec dzieci. Państwo byłoby zobowiązane do zapewnienia wszystkim dzieciom takich samych szans rozwoju, edukacji i bezpieczeństwa oraz warunków życia. Rodzice w ramach swoich obowiązków pielęgnacji i wychowania dzieci byliby zobowiązani do brania pod uwagę zwiększającej się wraz z wiekiem świadomości dzieci, a co za tym idzie, chęci do współdecydowania. Według Konwencji Praw Dziecka czynny udział dzieci w decydowaniu należy do podstawowych ich praw oraz stanowi nieodłączną cechę demokratycznego społeczeństwa. Konstytucja regulująca porządek państwowy, wolność indywidualną oraz obiektywny porządek wartości, w artykule 6 zawiera tylko zapisy dotyczące dzieci (ale nie dla samych dzieci).

Małżeństwo i rodzina znajdują się pod szczególną ochroną państwa.
Opieka i wychowanie dzieci są naturalnym prawem rodziców ale także obligującymi ich obowiązkami.

Nad ich wykonywaniem czuwa wspólnota państwowa.
Dzieci mogą być odłączone od rodziny wbrew woli rodziców tylko na podstawie obowiązującego prawa, jeśli rodzice odmawiają wykonywania swoich obowiązków lub też z innych powodów zagrożone jest dobro dziecka.
Każda matka ma prawo do ochrony i opieki państwa.
Dzieci pozamałżeńskie lub adoptowane posiadają takie same prawa do odpowiednich warunków rozwoju życiowego i duchowego oraz pozycji w społeczeństwie jak dzieci pochodzące z małżeństwa.

Prawo ochrony dzieci (Kinderschutzgesetz)

Prawo ochrony dzieci w Niemczech weszło w życie dnia 1 stycznia 2012 roku. Określa ono wielostronną i aktywną ochronę dzieci. Jego podstawami są jednocześnie prewencja, czyli zapobieganie oraz interwencja. Zapis ten reguluje postępowanie w przypadku łamania prawa ochrony dzieci oraz wspiera wszystkie osoby i instytucje mające na celu i mogące wspierać dobro dzieci, jak rodzice, położne, pediatrzy, Jugendamt i sąd rodzinny oraz placówki edukacyjne i wychowawcze.

Prawo ochrony dzieci bazuje na fachowym dialogu z/między ekspertkami i ekspertami oraz na wynikach prac okrągłego stołu na temat wychowania domowego dzieci w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz seksualnych nadużyć wobec dzieci i ich wykorzystywania. Wypełnia ono luki w przepisach dotyczących ochrony najmłodszych, pozwala na aktywne wdrażanie programów wczesnej pomocy oraz nadaje sens i trwałość wysiłkom na rzecz ochrony dzieci i młodzieży ze strony państwa, poszczególnych landów, dzielnic i urzędów. 1 stycznia 2018 roku pracę podjęła państwowa fundacja Wczesna Pomoc (Frühe Hilfe), której celem jest aktywne działanie na rzecz ochrony dzieci poprzez wsparcie psychosocjalne rodzin z małymi dziećmi, począwszy od narodzenia, aż do trzeciego roku życia. W ramach tej działalności do współpracy powołane zostały najważniejsze instytucje, na przykład szpitale, przedszkola, Jugendamt i policja, a także lekarze i poradnie rodzinne oraz dla ciężarnych.

Co w praktyce oznacza wejście w życie prawa ochrony dzieci?
Ważną rzeczą jest to, że każda osoba, chcąca zawodowo lub choćby wolontaryjnie pracować w nawet symbolicznym wymiarze godzin z dziećmi czy młodzieżą, zobowiązana jest przedstawić świadectwo niekaralności w wersji rozszerzonej. Dotyczy to osób mających w jakikolwiek sposób styczność z nieletnimi, a więc nauczycieli, pracowników socjalnych, opiekunów, trenerów sportowych czy prowadzących zajęcia dodatkowe dla dzieci i młodzieży. Zapewnia to większy poziom bezpieczeństwa najmłodszym.

Kolejną, niezwykle ważną rzeczą, jest współpraca pomiędzy wszystkimi oddziałami Jugendamtu. W przypadku przeprowadzki rodziny, dzięki sprawnemu przepływowi informacji, nowy Jugendamt w nowym miejscu zamieszkania musi posiadać jak najlepsze możliwości ochrony i pomocy dziecku. W systemie ochrony dzieci szczególną rolę pełnią lekarki i lekarze. To oni najczęściej są jedynymi osobami spoza rodziny, które mogą odkryć nieprawidłowości, a co za tym idzie-zagrożenie dla najmłodszych.

Prawo ochrony dzieci reguluje dokładnie zasady postępowania w takich przypadkach oraz rozróżnienie pomiędzy tajemnicą lekarską a obowiązkiem ochrony nieletniego pacjenta. Regulacje te pozwalają zachować zaufanie pomiędzy lekarzem a pacjentem a jednocześnie umożliwiają przekazanie informacji do Jugendamtu.

W przypadku podejrzenia zagrażającej dziecku sytuacji (zagrożenie zarówno fizyczne jak i psychiczne), obowiązkiem Jugendamtu jest przeprowadzenie wizyty domowej w celu rozpoznania i wyjaśnienia. Taka wizyta może być jednak przeprowadzona tylko wówczas, jeśli w jej wyniku bezpieczeństwo dziecka nie będzie w żaden sposób zagrożone oraz jeśli będzie ona niezbędna z fachowego punktu widzenia. W celu analizy działania Prawa Ochrony Dzieci Federalne Ministerstwo ds Rodziny stworzyło platformę kooperacyjną, składającą się między innymi z Niemieckiego Instytutu do Spraw Młodzieży oraz placówki statystycznej do spraw dzieci i młodzieży w Dortmundzie. W grudniu 2015 roku rząd niemiecki przedstawił w Bundestagu raport z zastosowania oraz skuteczności Prawa Ochrony Dzieci.

Autorka Monika Abdelaziz

Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.

Artykuł powstał w ramach projektu „Rodzina w Berlinie”, który jest jest finansowany ze środków Ambasady RP w RFN.