child-865116_1920

Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna w Niemczech

Zmiana szkoły czy przedszkola, zwłaszcza gdy przeprowadzamy się do innego państwa, to szereg zmian dla dziecka, ale również dla rodziców. Jednak gdy wiemy jak poruszać się w gąszczu biurokracji wówczas wszystko wyda nam się o wiele łatwiejsze. Moim artykułem postaram się przybliżyć jak to wygląda w Berlinie.

 

1.Przedszkole

 

Warunkiem przyjęcia dziecka do przedszkola jest posiadanie tzw. karty przedszkolnej „Kita-Gutschein” (Kita to skrót od Kindertagesstätte, czli przedszkole). Wniosek na to składamy w urzędzie d/s dzieci i młodzieży (Jugendamt) w swojej dzielnicy. Potrzebne dokumenty to: wypełniony wniosek, zameldowanie, akt urodzenia dziecka, dokument tożsamości rodziców, ewentualnie dokument mówiący o przyznaniu praw rodzicielskich oraz zaświadczenie o dochodach. Godziny pobytu dziecka w placówce są ustalane w oparciu o sytuację rodzinną tzn. godziny pracy rodziców, godziny nauki dziecka w szkole, samotne rodzicielstwo, rodzina nie mówiąca po niemiecku itp. Należy dodać, że przedszkole nie obowiązuje rejonizacja oraz że przedszkole obejmuje również edukację wczesnoszkolną czyli tzw. „zerówkę“ (Vorschule).

 

Jako ciekawostkę dodam, że już od fazy przedszkola dzieci regularnie odwiedza dentysta z ramienia Urzędu Zdrowia (Gesundheitsamt) i pokazuje dzieciom poprawną technikę mycia zębów, rozdaje szczoteczki do zębów, a wszystko w wesołej i zabawowej atmosferze. Podobnie ma się sprawa w szkole podstawowej.

 

W związku z częstym brakiem miejsc w przedszkolach, ciekawa alternatywą stały się tzw. Kinderläden (w dosłownym tłumaczeniu „sklepy dziecięce“). Powstały one najczęściej z inicjatywy rodziców w pomieszczeniach po małych sklepikach, stąd wzieła się ta nazwa. Kinderladen obejmuje grupę od 15 do 19 dzieci i kilku wychowawców (Erzieher*innen). Praca z dziećmi odbywa się tam w małych grupach, co daje możliwość lepszego poznania i kontaktu z dzieckiem poprzez zwiększoną liczbę wychowawców.

 

2.Szkola podstawowa – zapisy

 

Zapisy do szkoły podstawowej odbywają się w ustalonym terminie i obowiązuje rejonizacja tzn. zapis wg adresu zamieszkania. Informację o docelowej szkole dostajemy zazwyczaj pocztą. Istnieje możliwość przemeldowania dziecka do innej szkoły ze względu na jej profil lub wyznanie. Rodzice i dzieci mają możliwość poznać szkołę dzięki corocznym drzwiom otwartym oraz informacjom na internetowym profilu szkoły.

 

Podobnie jak w Polsce istnieje w Berlinie wiele szkół, które nauczają wg konkretnego nurtu pedagogicznego. Na przykład tzw. szkoła „Waldorfowska“, w której brak jest ocen, podręczników a treści kształcenia dostosowane są do potrzeb, możliwości i indywidualnych zdolności dzieci; gdzie kładzie się nacisk na zajęcia artystyczne (muzyka, plastyka, prace ręczne), a rodzice intensywnie współpracują ze szkołą, mają istotny wpływ na program kształcenia.

 

Inna tego typu szkoła to „Montessori“, gdzie hasłem programowym jest: POMÓŻ MI ZROBIĆ TO SAMEMU. Na każdym etapie rozwoju dziecka celem jest rozwijanie jego samodzielności, wspieranie go na drodze dorastania i stwarzanie mu możliwości podejmowania decyzji, dokonywania wyborów oraz ponoszenie za nie konsekwencji i odpowiedzialności. Na etapie szkolnym istnieje już jednak wybór materiału do pracy (praca z materiałem, a nie zabawa zabawkami).

 

3.Einschulung – pasowanie na pierwszaka

 

Warunkiem przyjęcia dziecka do szkoły jest aktualne badanie U9 oraz pozytywna opinia lekarza o zdolności do podjęcia nauki szkolnej. Zdarza się jednak na wniosek lekarza bądź rodziców, że dziecko jest odroczone na rok (Zurückstellung) i powtarza zerówkę (Vorschule) jeszcze raz. Jest wtedy pod opieką SPZ (Sozialpädiatrisches Zentrum) i często uczęszcza na zajęcia logopedyczne lub ergoterapię. W przedszkolu dziecko ma status dziecka integracyjnego ( I Status).

 

Rozpoczęcie roku szkolnego dla pierwszoklasistów (Einschulung) jest zawsze w sobotę w corocznie ustalonym terminie. Dzieci w ten dzień oprócz tornistra dostają również rożek (Schultüte) wypełniony słodyczami, kredkami itp. Rodzice zapraszają najbliższą rodzinę dziecka, przyjaciół na wspólne świętowanie.

 

4.Podreczniki szkolne, materiały do nauczania, możliwość dofinansowania

 

Podręczniki szkolne są odpłatne, najczęściej zamawia je szkoła, ale można je też kupić indywidualnie. Rodzice, którzy nie pracują, samotnie wychowują dzieci bądź pobierają świadczenia socjalne ze względu na trudną sytuację finansową, mają możliwość zwolnienia z opłat.

 

Podobnie ma się sytuacja z wycieczkami klasowymi oraz z wycieczkami ze świetlicy (Hort). Po złożeniu wniosku w Jobcenter, Wohnungsamt lub innym stosownym urzędzie, otrzymuje się dofinansowanie.

 

W przypadku materiałów szkolnych jak zeszyty, kredki, farby, pisaki itp. wychowawca zbiera od rodziców fundusze i kupuje je sam, lub daje rodzicom listę potrzebnych do kupienia rzeczy. I tu również po złożeniu wniosku rodzice w trudnej sytuacji finansowej otrzymują 100,- € dofinansowania na dany rok szkolny, 70,- € na pierwszy i 30,- € na drugi semestr.

 

W wielu szkołach praktykuje się też zwyczaj znany nam kiedyś z Polski, a mianowicie wypożyczanie książek na dany rok szkolny.

 

5.Hort – świetlica

 

W szkole jest możliwość korzystania ze świetlicy (Hort) oraz wyżywienia. Możliwość korzystania ze świetlicy daje tzw. Hort-Gutschein. Wniosek składamy w urzędzie d/s dzieci i młodzieży (Jugendamt), opłata miesięczna i godziny pobytu dziecka dopasowane są indywidualnie do potrzeb i sytuacji wnioskodawcy (dochody, godziny pracy itd.).

 

Wiele świetlic daje możliwość opieki nad dzieckiem przed zajęciami szkolnymi już od godziny 6 rano jak również po lekcjach do 16 lub do 18 godziny. Także w dni wolne od szkoły jak ferie czy szkolenia nauczycieli, świetlica daje możliwość pobytu dla dziecka.

 

Szeroko pojęta opieka nad uczniem to pomoc w zadaniach domowych, zajęcia plastyczne, muzyczne, sportowe jak i gry i zabawy na świeżym powietrzu.Wiele szkół to szkoły całodniowe (Ganztagsschulen). Znaczy to, ze oprócz opieki w godzinach lekcyjnych (zazwyczaj w godz. 7.30 – 13.30) proponują też opiekę wcześnie rano przed 7.30 (Frühbetreuung), popołudniu w godz. 13.30 – 16.00 (Nachmittagsbetreuung oraz późnym popołudniem w godz. 16.00 – 18.00 (Spätbetreuung). Rodzice mogą również liczyć na pobyt dziecka w takiej szkole podczas ferii oraz dni wolnych od nauki. Szkoły te podobnie jak świetlica proponują dzieciom szereg zajęć, aktywności oraz pomoc w nauce.

 

6.Willkommensklasse

 

To klasa powitalna dla dzieci nie znających jeszcze języka niemieckiego. W czasie trwania nauki w tej klasie dziecko intensywnie uczy się języka niemieckiego i po roku zazwyczaj kontynuuje naukę już w klasie równoległej. W urzędzie (Schulamt) w swojej dzielnicy znajdziemy wszelkie informacje na ten temat, jak również tam właśnie odbywa się zapisywanie dziecka do takiej klasy. Wymagane dokumenty to zaświadczenie o zameldowaniu w Niemczech, akt urodzenia dziecka, ostatnie świadectwo oraz dowód osobisty rodziców.

 

7.Szkolnictwo ponadpodstawowe: gimnazja i szkoły zintegrowane (Integrierte Sekundärschulen)

 

Podobnie jak w przypadku szkoły podstawowej także tutaj organizowane są drzwi otwarte, w ramach których można zapoznać się z profilem szkoły. Zapisy do szkół mają miejsce w wyznaczonym terminie, najczęściej po zakończeniu pierwszego semestru 6 klasy. Wraz ze świadectwem półrocznym szkoła wydaje dokument w którym zaleca wybór szkoły (Schulempfehlung) w oparciu o średnią ocen z półrocza oraz indywidualne możliwości ucznia. Ale to rodzice wraz z dzieckiem dokonują wyboru szkoły i wpisują we wniosku trzy propozycje. Jako pierwsza widnieje szkoła przez nas faworyzowana, a pozostałe dwie stanowią tzw. rezerwę. Kryterium najczęściej branym pod uwagę przy przyjmowaniu dziecka jest średnia z półrocza oraz pismo polecające ze szkoły. Warto zaznaczyć, że i gimnazjum i szkoła zintegrowana daje możliwość zdobycia podobnego wyksztalcenia, a różnice to lata nauki w szkole oraz pewne odmienności programowe.

 

8.Ferie i święta

 

Tak jak w Polsce dzieci zaczynają szkołę zawsze każdego roku mniej więcej w tym samym dniu, tak w berlińskich szkołach wygląda to różnie. Ferie letnie (Sommerferien) trwają 6 tygodni, a rok szkolny zaczynać się może tak w sierpniu jak i wrześniu. Wszystko to zależy OD TEGO, kiedy skończył się poprzedni rok szkolny, np. w roku 2017 wakacje letnie trwają od 20.07 – do 01.09.

 

Zmienny czas trwania mają ferie zimowe (Winterferien), Wielkanocne (Osterferien) oraz Boże Narodzenie (Weihnachtsferien). Czasem jest to tydzień, innym razem 2 tygodnie i różnią się w poszczególnych krajach związkowych (Bundesland). Berlin jako miasto landowe ma zatem swoje własne szkolne kalendarium.

 

9.Typowe uroczystości i inne aktywności w szkole

 

Uczniowie w Berlinie podobnie jak w Polsce celebrują pewne święta dotyczące ich samych czy szkoły. Każdy uczeń może z okazji swoich urodzin przynieść ciasto lub inne słodycze dla swoich klasowych kolegów i wspólnie z nimi świętować. Praktykuje się również organizowanie urodzin i zapraszanie najlepszych przyjaciół na urodzinowe party. Jest wiele miejsc, jak np. kino, sale sportowe, sale rozrywki, w których poza domem można zorganizować dziecku urodzinowe święto. Należy jednak pamiętać, że na zakończenie każde zaproszone dziecko dostaje mały upominek, drobnostkę od jubilata (Geburtstagskind). To pewnego rodzaju podziękowanie za wspólną zabawę.

 

Święta, w których organizuje się bale czy festyny to wspaniała zabawa dla dzieci, ale też możliwość bliższego poznania się rodziców. Służą ku temu coroczny festyn letni (Sommerfest) czy impreza bożonarodzeniowa (Weihnachtsfeier). Dzieci w szkole czy w świetlicy przygotowują popisy sportowe lub aktorskie, nauczyciele i wychowawcy organizują różne zawody sportowe czy możliwości wspólnej zabawy.

 

Szczególnie w przedszkolu i w pierwszych klasach szkoły podstawowej bardzo popularny jest bal karnawałowy (Fasching), na który uczniowie rozmaicie się przebierają, oraz Halloween w ostatni dzień października. Tu dzieci przebierają się za straszne postaci z horrorów, zakładają maski duchów i chodzą po domach i sklepach z koszyczkami mówiąc :“Süßes oder saures?“ co w tłumaczeniu na język polski brzmi: „cukierek albo psikus?“. Zazwyczaj dzieci przynoszą potem do domu mnóstwo słodyczy, ale zdarza się też, że robią psikusa domownikom i np. pomalują im klamkę pastą do zębów.

 

Wiele szkół organizuje festyny na podwórzu szkolnym, gdzie zbierane są datki na szkołę, uczniowie sprzedają jedzenie i ciasta, zbierając w ten sposób dodatkowe fundusze na rzecz swojej klasy lub szkoły. Wiele rodziców i dzieci może brać udział w bazarze rzeczy używanych (Flohmarkt), co zwiększa atrakcyjność imprezy, a pozwala dzieciom i rodzicom pozbyć się dawno nie używanych już rzeczy czy przedmiotów. Festyn to również okazja to otworzenia skrzyni rzeczy znalezionych w szkole czy w świetlicy (Fundgrube). Dzieci często gubią lub zapominają ubrania, buty czy inne przedmioty więc rodzice mają możliwość te zguby odzyskać.

 

Autorka: Karolina Majchrzak

 

Pochodzi z Poznania, jest absolwentką Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, studiowała wychowanie przedszkolne z nauczaniem początkowym w klasach 1­-3 oraz pedagogikę ogólną. Pracowała jako asystent pedagogiczny w Ludhotheck, w tej chwili pracuje w przedszkolu. Ze stowarzyszeniem Polki w Berlinie związana od 2014.

 

Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.