System profilaktycznych badań przesiewowych dla dzieci.

 

W Niemczech istnieje ogólnokrajowy program wczesnego wykrywania chorób u dzieci. Od urodzenia do wieku szkolnego, każde dziecko ma prawo do ustandaryzowanych darmowych badań okresowych. Badania, które obejmują również porady medyczne dotyczące ważnych, kwestii związanych ze zdrowiem i rozwojem dziecka, przeprowadza wybrany przez rodziców lekarz pediatra (poza pierwszym i ewentualnie drugim, które są przeprowadzane po urodzeniu jeszcze w szpitalu). Podczas tych wizyt lekarz bada dziecko pod kątem ewentualnych poważnych chorób i sprawdza, czy rozwija się ono odpowiednio do jego wieku. Zapobiega to między innymi zbyt późnemu wykryciu opóźnień i nieprawidłowości w rozwoju dziecka i ewentualnemu pogorszeniu się jego stanu zdrowia. 

Badania te pomagają również w uzyskaniu porady medycznej w przypadku niepewności lub obaw dotyczących rozwoju i zdrowia dziecka, lub w razie potrzeby uzyskania dalszych informacji lub wsparcia.

Badania okresowe określane jako Vorsorgeuntersuchungen U1/ U9 (nie mylić z liniami metra)

odbywają się w określonych przedziałach wiekowych dostosowanych do występowania chorób dziecięcych lub wad rozwojowych, takich jak np. 

*wczesne wykrycie i leczenie wad stawów biodrowych lub zmiany w zakresie mówienia, *umiejętności motorycznych oraz radzenia sobie z rówieśnikami w wieku przedszkolnym. Korzystanie z nich jest bezpłatne, w przypadku przestrzegania określonych terminów. 

Zbyt późne przyprowadzenie badania może oznaczać, że kasa chorych nie pokryje kosztów. 

W takim przypadku należy w odpowiednim czasie skontaktować się z kasą chorych. Okresy badań powinny być przestrzegane również w przypadku wcześniaków. Przedwczesny poród dziecka jest brany pod uwagę. W przypadku dzieci cierpiących na przewlekłe choroby lub niepełnosprawność, kryteria badań wczesnego wykrywania często nie mają już zastosowania do rozwoju osobistego dziecka. Niemniej jednak, jeśli to możliwe, należy je przeprowadzić. Lekarz sprawdzi, jak rozwija się dziecko i omówi dalsze działania terapeutyczne. W przypadku upośledzeń, takich jak zespół Turnera czy Downa, istnieją inne odpowiednie „wartości porównawcze”.

Terminy U1-U9 :

U3 4. do 5. tygodnia życia,
U4 od 3 do 4 miesiąca życia,
U5 od 6 do 7 miesiąca życia,
U6 od 10 do 12 miesiąca życia,
U7 1 rok + 9 miesięcy do 2 lat,
U7a 2 lata + 10 miesięcy do 3 lat,
U8 3 lata + 10 miesięcy do 4 lat,
U9 5 lat do 5 lat + 4 miesiące.

Informacje ogólne

 

Do każdego badania należy dołączyć książeczkę badań lekarskich dla dzieci (żółta książeczka), kartę ubezpieczenia zdrowotnego dziecka (eGK) oraz książeczkę szczepień.

Indywidualne wizyty kontrolne ustalane są z wybranym pediatrą. Inne grupy specjalistów mogą również prowadzić program wczesnego wykrywania, pod warunkiem, że posiadają specyficzną wiedzę i doświadczenie w zakresie badania i leczenia dzieci lub są do tego upoważnieni. Podczas każdego badania, dziecko jest badane pod kątem możliwości wystąpienia poważnych chorób i sprawdzany jest jego rozwój. 

W zależności od wieku dziecka, nacisk kładziony jest na różne obszary, takie jak mobilność i zręczność, mówienie i rozumienie, zachowania społeczne, itp. W zależności od wieku, istnieją również dodatkowe tematy i punkty konsultacyjne, takie jak szczepienia, zapobieganie nagłej śmierci niemowląt, zapobieganie wypadkom, zdrowie zębów, kwestie żywieniowe.

Ewentualne obciążenia i problemy rodziców związanych z opieką nad dzieckiem i jego wychowaniem, mogą być również uwzględniane we wszystkich badaniach. Lekarz może wtedy doradzić formę rozwiązania i polecić oferty wsparcia dla rodziców.

Żółta książeczka (Kinderuntersuchungsheft)

W „żółtej książeczce” znajdujące się szczegółowy przegląd treści konkretnych badań U1-U9 i ich terminy. Jest ona zazwyczaj przekazywana rodzicom dziecka wkrótce po urodzeniu w klinice położniczej (w przypadku porodu domowego przez położną) i używana przez lekarzy do zapisu dokładnej daty i wyników wszystkich badań.

Dane żółtej książeczki są informacjami poufnymi.
Żadna instytucja (np. przedszkole, szkoła, urząd do spraw młodzieży Jugendamt) nie może żądać wglądu. Do rodziców należy decyzja, komu ją pokazać.

 

W niektórych krajach związkowych (Bundesländer) rodzice muszą udowodnić, że badania U1-U9 zostały przeprowadzone w odpowiednich terminach (Np. przed przyjęciem dziecka do przedszkola lub szkoły). W tym celu książeczka zawiera również składaną kartę uczestnictwa (Teilnahmekarte), która wystarcza jako dowód przeprowadzenia badań.

U1 – zaraz po porodzie
Podczas badania U1 rozpoznawane są wszystkie zewnętrzne zniekształcenia i stany wymagające leczenia. Określany jest wynik w skali Apgara, służący do sprawdzania koloru skóry dziecka, bicia serca, odruchów, napięcia mięśni i oddychania. Wartość ta jest ustalana po pięciu i ponownie po dziesięciu minutach. Dziecko zostaje zmierzone i zważone, a po konsultacji z matką otrzymuje witaminę K, aby zapobiec krwawieniu wewnętrznemu.Aby mieć pewność, że noworodek został zaopatrzony w wystarczającą ilość tlenu podczas porodu, pobiera się krew z pępowiny i określa jej wartość pH (kwasowość). Pępowina sprawdzana jest również pod kątem rozpoznawalnych z zewnątrz zniekształceń. Na koniec matka otrzymuje fachową poradę na temat diety dziecka (karmienie piersią lub inne formy odżywiania).

U2
Badanie U2 powinno mieć miejsce najpóźniej od trzech do dziesięciu dni po urodzeniu.
Przeprowadza się je w klinice lub u pediatry, jeżeli dziecko jest już w tym czasie w domu. Jeżeli nie przeprowadzono jeszcze badań ukierunkowanych na wrodzone zaburzenia metaboliczne i/lub mukowiscydozę oraz badań słuchu noworodka, należy je wykonać natychmiast, ponieważ w przypadku niektórych chorób ważne jest, aby diagnozę można było postawić szybko. Podczas tego i wszystkich kolejnych badań dziecko jest mierzone i ważone, uwzględniając w szczególności: skórę, organy zmysłowe, organy klatki piersiowej i brzucha, genitalia, głowa (usta, nos, oczy, uszy) oraz układ kostny z mięśniami i nerwami. Podczas tego badania dziecko otrzymuje ponownie witaminę K. Lekarz informuje o witaminie D, aby zapobiec krzywicy kości i fluorku (w razie potrzeby, zostaną one przepisane na receptę) oraz o środkach zmniejszających ryzyko nagłej śmierci niemowlęcia.

U3
Badanie U3 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od trzeciego do piątego tygodnia życia dziecka. Przeprowadza się je u pediatry. Podczas U3 lekarz sprawdza czy dziecko może już trzymać głowę leżąc na brzuchu i spontanicznie otworzyć rączki lub uważnie patrzeć na bliskie twarze. Poza dokładnym badaniem fizycznym stawy biodrowe dziecka sprawdzane są również ultrasonografem. Podobnie jak w przypadku U1 i U2, lekarz ponownie sprawdza, czy dziecko ma żółtaczkę wymagającą leczenia, co może na przykład wskazywać na zablokowanie dróg żółciowych. Lekarz pyta, czy istnieją jakieś nieprawidłowości w zakresie snu, picia, trawienia lub innych zachowań np. częstego płaczu. W celu zapobiegania krzywicy kości zaleca się stosowanie witaminy D oraz fluorków do późniejszego utwardzania zębów.

Podczas U3 lekarz informuje również szczegółowo na temat kalendarza zalecanych szczepień.

Jeśli się zgodzisz, Twoje dziecko zostanie zaszczepione po raz pierwszy w 6 tygodniu i otrzymasz certyfikat szczepienia.
Termin szczepienia ustalany jest poza kalendarzem terminów U1-U9.

 U4

Badanie U4 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od trzeciego do czwartego miesiąca życia dziecka. Lekarz zwraca szczególną uwagę na to, czy dziecko rozwija się fizycznie i psychicznie zgodnie z jego wiekiem. Lekarz sprawdza, czy dziecko słyszy i widzi i jak się porusza oraz jak nawiązuje kontakt z matką/ojcem. Sprawdza się również czy szczelina w kości głowy (czopka) jest wystarczająco duża, aby czaszka mogła rosnąć bez problemów.

 

U5
Badanie U5 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od szóstego do siódmego miesiąca życia dziecka. Lekarz zwraca szczególną uwagę na to, czy istnieją jakiekolwiek oznaki ryzyka lub opóźnień w rozwoju. Obserwuje też, jak czy dziecko jest zwinne i jak kontroluje swoje ciało oraz doradza w zakresie higieny jamy ustnej dziecka. W razie wszelkich nieprawidłowości w uzębieniu lub błonie śluzowej jamy ustnej, dziecko zostaje skierowane do dentysty. Przeprowadza się też badania wzroku.

 

U6
Badanie U6 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od dziesiątego do dwunastego miesiąca życia dziecka. Lekarz ponownie zwraca szczególną uwagę na nieprawidłowości rozwojowe i przeprowadza badania ruchu, wzroku, słuchu, rozwoju mowy. Podobnie jak w poprzednich wizytach doradza w zapobieganiu krzywicy za pomocą witaminy D i zapobieganiu próchnicy za pomocą fluoru.

 

U7/U7a
Badanie U7 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od 21 do 24 miesiąca życia dziecka.
Lekarz ponownie zwraca szczególną uwagę na nieprawidłowości rozwojowe w U7. Poza standardowymi badaniami rozwojowymi, lekarz sprawdza, czy dziecko rozumie proste słowa i zdania. Pyta rodziców jak zachowuje się na przykład podczas zabawy, w rodzinie lub w grupie dzieci. Kolejnym badaniem rozwojowym jest badanie U7a, które powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od 34 do 36 miesiąca życia dziecka.

 

U8
Badanie U8 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od 46 do 48 miesiąca życia dziecka i jest podobne do poprzednich badań,
podczas których lekarz zwraca szczególną uwagę na nieprawidłowości rozwojowe. Dziecko dostaje skierowanie na profilaktyczne badanie stomatologiczne.

 

U9
Badanie U9 powinno mieć miejsce najpóźniej w okresie od 60 do 64 miesiąca życia dziecka.
Badania rozwojowe są ukierunkowane na zbliżające się pójście dziecka do szkoły.

 

Badania dla dzieci w wieku szkolnym i młodzieży (U10/U11 i J1/J2)
Poza standardowymi badaniami U1-U9 oferowane są również badania dla dzieci w wieku szkolnym i młodzieży (U10/U11 i J1 i J2), które refundowane są przez większość kas chorych. Konieczne jest jednak wcześniejsze zapytanie o to w danej kasie chorych. Badanie U10 przeprowadza się między siódmym i ósmym rokiem życia a badane U11 między dziewiątym a dziesiątym rokiem życia.

Badanie J1 jest skierowane do młodych ludzi w wieku od 12 do 14 lat.

To pierwsze badanie, które może być przeprowadzane bez udziału rodziców.
Dziecko może w tym celu skontaktować się z wybranym przez siebie lekarzem pediatrą lub lekarzem ogólnym. Decyzje związane z tym badaniem pozostawia się dziecku. Dziecko może zabrać ze sobą rodzica, dowolnego członka rodziny lub inną zaufaną osobę.
J1 obejmuje dokładne badanie fizyczne oraz omówienie specyfiki zachowania i rozwoju. Mierzona jest wysokość, waga i ciśnienie krwi oraz badana jest próbka moczu. Lekarz sprawdza stan rozwoju dojrzewania. Badane są organy i układ kostny. W razie potrzeby pobiera się więcej krwi, aby sprawdzić morfologię. Ponadto J1 koncentruje się głównie na rozwoju umysłowym i edukacyjnym oraz możliwych nieprawidłowościach. W szczegółowej dyskusji lekarz interesuje się również zachowaniem dziecka w zakresie i obchodzenia się z mediami oraz, w razie potrzeby, udziela porad i wskazówek dotyczących zdrowego stylu życia.

Podczas J1 dziecko może porozmawiać z wybranym przez siebie lekarzem o wszystkim, co może je interesować w związku z dojrzewaniem, o czym nie może lub nie chce rozmawiać z rodzicami. Np. kwestie palenia tytoniu, spożywania alkoholu, seksualności i antykoncepcji, leków, oraz możliwych problemów ze skórą lub z wagą, o zaburzeniach odżywiania, ale także o trudnościach w domu, w szkole i kręgu przyjaciół.

Dziecko może być pewne , że rozmowa pozostanie poufna.

Ponieważ nawet jeśli dziecko nie ma jeszcze 18 lat, badanie podlega tajemnicy lekarskiej. Jeśli dziecko tego nie chce, lekarz nie może udzielić żadnych informacji na ten temat, chyba że istnieje zagrożenie dla życia dziecka.
Przed wejściem w dorosłość, między szesnastym a siedemnastym rokiem życia dziecko może skorzystać z badania J2, które przebiega podobnie jak J1.

Przeprowadzanie badań okresowych za granicą.
Jeśli badanie profilaktyczne dziecka podobne do U1-U9, ma być przeprowadzone za granicą, rodzice najprawdopodobniej będą musieli sami za nie zapłacić, ponieważ międzynarodowe ubezpieczenie zdrowotne zazwyczaj pokrywa tylko koszty leczenia chorych dzieci.
Bardzo niewiele krajów (np. Holandia, Austria, Szwecja czy Szwajcaria) posiada porównywalny system badań wczesnego wykrywania.
W związku z tym należy z wyprzedzeniem dowiedzieć się w Internecie o badaniach przesiewowych i opiece pediatrycznej danego kraju.

W tym celu żółta książeczka badań pediatrycznych jest również dostępna w języku angielskim.

W wielu niemieckich krajach związkowych istnieje system zgłaszania i przypominania o badaniach U1-U9 – należy wtedy uzyskać zaświadczenie o badaniach profilaktycznych przeprowadzonych za granicą i wykorzystać je do poinformowania lokalnego urzędu meldunkowego.

Źródło: Gemeinsamer Bundesausschuss

 

Autor: Peter Nowak

 

Artykuł powstał w ramach projektu „Kinder erziehen in Deutschland – Was ist anders? Orientierungshilfe für polnische Familien in Pankow”, który został sfinansowany w ramach funduszy Urzędu dzielnicowego Pankow.

Zabrania się kopiowania i rozpowszechniania zamieszczonych na stronie treści.